Türkiye son yıllarda sayıları giderek artan bir şekilde mültecilik hakkından yararlanmak isteyen kişiler için önemli bir ülke olmuştur. Ancak Türkiye’de mültecilik hakkı önemli bir insan hakkı sorununa dönüşmüştür. TİHV’nin özellikle son dönemlerde Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) ile geliştirdiği ortak programlar ve travma alanındaki birikimimiz göz önüne alındığında bu alana ilişkin çalışmalarımızın, kuşkusuz birikimimizi esas alarak, geliştirilmesi TİHV’nin 2009-2012 dönemini kapsayan üç yıllık programında yer verildiği gibi bir başka öncelikli hedefimizdi. Bu doğrultudaki çalışmalarımızın bir sonucu olarak Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) Türkiye Temsilcili ile 3 Ağustos 2009 tarihinde bir mutabakat belgesi imzalanmıştır. Bu mutabakata belgesinden de kuvvet alarak İHD ile birlikte ve BMMYK işbirliğiyle bu dönemde somut bir proje başlatılmıştır.
1 Şubat 2010 tarihi itibariyle başlayan Proje’de mülteci ve sığınmacıların hakları korunması ve bu haklara erişim sağlanması, mültecilerle ve sığınmacılarla ilişkisi olan kişi ve kurumların bilincinin artırılması, kamuoyunun mültecilerin ve sığınmacıların problemlerine duyarlığını artırılması, Cenevre Sözleşmesi’nin ulusal mevzuatta etkin bir şekilde uygulanması hedeflenmektedir.
Proje kapsamında öngörülen faaliyetler şunlardır;
1. Van’da sığınmacı ve mülteciler için bir Danışma ve Destek Merkezi’nin kurulması:
Bu projenin bir pilot proje olması çerçevesinde öncelikli olarak, Van’da “Sığınmacı, Mülteci ve Diğer Uluslararası Korumaya Muhtaç Kişiler İçin Danışma ve Destek Merkezi” oluşturacaktır. Bu merkeze başvuranlara (telefonla veya şahsen);
- iltica prosedürü ile ilgili bilgi verilecek ve yol gösterilecektir,
- gönüllü ve profesyonel avukatlar yardımı ile sığınma prosedürüne ulaşmaları için hukukî danışmanlık verilecektir,
- temel ihtiyaçları (barınma, gıda, sağlık, eğitim vs.) belirlenerek, bu konularda danışmanlık yapılacaktır.
Danışma ve Destek Merkezi, öncelikle Van’da bulunan uluslararası korunmaya ihtiyacı olan kişilerle ilgilenecek, ancak diğer bölgelerdeki kişilere de iltica prosedürüne başvuru konusunda telefonla destek sağlayacaktır. Proje kapsamında yaklaşık olarak 1300 kişiye danışma ve destek sağlanması amaçlanmaktadır.
2. Türkiye çapında mülteci ve sığınmacı alanında çalışan örgütler arasındaki ağa katkı sağlanması:
Türkiye’de maddî ya da aynî destek sağlayan, hukukî destek veren, uluslararası normların ulusal uygulamalara dönüşmesi için çaba sarf eden, kamuoyunda farkındalık yaratmaya çalışan ve sığınmacı ve göçmenlerle ilgili diğer değişik aktiviteler yürüten birçok kişi, kurum ve STK’lar bulunmaktadır. Ulusal düzeydeki bu kişi, kurum ve STK’larla eylemin başında iletişime geçilecektir.
Sığınmacı ve mülteci alanında çalışan kişi, kurum ve STK’lar arasındaki iletişimin geliştirilmesinde bu kişi, kurum ve STK’larla beraber çalışılacaktır. Böylelikle her kişi ve kurumunun aktivitelerinin diğerleri arasında bilinilirliği arttırılmaya çalışılarak mülteci ve sığınmacı alanında çalışanların birbirine daha fazla destek olunmasının yolu açılacaktır.
3. Eğitim:
Türkiye’de sığınmacı ve göçmen konularında çalışan birçok kişi ve STK’lardan eğitim davetimizi kabul eden toplam 10 kişi bir sonraki aşamada ve ileride diğer kurumlar tarafından düzenlenecek eğitimlerde eğitici olmak üzere eğitilecektir. Bu on kişi sığınmacı ve mülteciler konusuyla birebir ilgilenen avukatlar, insan hakları savunucuları, sağlık çalışanları ve bu alanda çalışan diğer kişiler arasından belirlenecektir. Bu 10 kişiye verilecek eğitici eğitimi çalıştıkları kurumların kapasitelerini artırılmasını da sağlayacaktır.
Eğitici eğitiminde gerek eğitici, gerekse de katılımcı olarak bu konuda deneyimi olan ve gelecek dönemde işlevlerinin artması beklenen kurumların (Helsinki Yurttaşlar Derneği, Van Barosu, Van Belediyesi gibi) katılımına özen gösterilecektir. Yanı sıra İHD’nin değişik bölgelerdeki şubelerinden bu alanda çalışacak kişilerin eğitici eğitimine katılmasına öncelik verilecektir.
İkinci aşamada, bir 20 kişilik eğitim düzenlenecektir. Bu programa katılacak kişi Van’da oluşturulacak yerel gönüllü ağından belirlenecektir. Katılımcıların katkı sağlayabilecek değişik meslek gruplarından ve değişik kurumlardan olmasına özen gösterilecektir.
Bu yolla sığınmacı ve mülteci sorunlarıyla ilgilenen yeterli bilgiye sahip daha çok sayıda kişinin olması sağlanacaktır. Böylelikle sığınmacı ve mültecilerin haklarına erişebilmeleri ve kullanabilmeleri kolaylaşacaktır.
4. Alıkonma yerlerin izlenmesi:
Uluslararası korumaya muhtaç sığınmacı ve mültecilerin gözaltında tutuldukları yerler (temel olarak jandarma ve polis karakol ve merkezleriyle yine İçişleri Bakanlığı’na bağlı misafirhaneler) hakkındaki yazılı her türlü materyal (rapor, makale, haber, vs.), buralarla yakından ilgilenen kişi ve kurumların ellerindeki bilgi, istatistik ya da olgu kayıtları toplanacaktır ve değerlendirilecektir.
İkinci aşamada, daha önce TİHV tarafından özellikle cezaevleri ve gözaltı yerleri için hazırlanıp yayınlanan “Gözaltı Yerlerini ve Cezaevi İzleme Rehberi” güncellenecektir. Rehberin sığınmacı ve mültecilerin alıkonulma yerlerinin nasıl izleneceği, izlem sırasında bu yerlerle ilgili hangi durum ve koşulların incelenmesi gerektiği konularında yol gösterici olması hedeflenmektedir. Sığınmacı ve Mültecilerin Alıkonulma Yerlerinin İzlenmesi Rehberi Türkçe 2000 adet basılacaktır. Ayrıca sığınmacı ve mültecilerin alıkonulduklarında mekânlardan birisinin İzleme Rehberi’ndeki ilkeler doğrultusunda ziyaret edilerek izlenmesi hedeflenmektedir.
5. Kamuoyu duyarlılığının arttırılması:
Kamuoyunda farkındalığın artırılması ve toplumun konuya daha duyarlı hale gelmesi bu alanda çalışan kişi ve kurumların (özellikle STK’ların) daha fazla güçlenmesi için mevcut kişi, kurum ve STKlarla birlikte çalışılacaktır. Bu nedenle projenin diğer aktivitelerinden elde edilen veriler yaygın ve yoğun olarak kamuoyuyla paylaşılacaktır. Özellikle Van’da kurulacak Danışma ve Destek Merkezi’ne yapılan başvurularda karşılaşılan sorunlar tek tek olgu olarak ya da belirli bir konu üzerinde kısa raporlar halinde İçişleri, Adalet ve Dışişleri Bakanlıkları’na bağlı ilgili birimler dâhil olmak üzere kamu kurumlarına, barolara, tabip odalarına, ilgili diğer meslek örgütlerine, ağ bileşenlerine, kamuoyu liderlerine ve medyaya dağıtılacaktır.
Sığınmacı ve mülteci haklarıyla ilgili kamuoyuna yönelik olarak hazırlanacak broşürler Türkçe, Farsça, Kürtçe ve Arapça olarak toplam olarak 4000 adet basılacaktır. Tek tek olgu olarak ya da belirli bir konu üzerinde kısa raporlar en az yüzer adet hazırlanacaktır.
6. Parlamento üyelerine ve hükümete yönelik lobi faaliyetleri:
Parlamento üyeleri ve karar alıcıların sığınmacı ve mültecilerin Türkiye’deki durumu, var olan yasal düzenlemeler, uluslararası normlar ve antlaşmalar, bunların getirdiği yükümlülükler hakkında yeterli bilgiye sahip değiller. Özellikle Türkiye’de bir konuya ilişkin bir yasanın olmayışının yol açtığı ve açabileceği sorunlar aktarılmaya çalışılacaktır. Konuyla ilgili olarak hazırlanacak raporlar ve değerlendirmeler kendilerine iletilecektir.
Aynı zamanda en az iki adet yüz yüze toplantı, birden fazla heyet toplantıları ve İçişleri, Adalet ve Dışişleri Bakanlıkları’nın genel sekreterleri ve üst düzey yöneticilerinin ve meclisteki bütün parti temsilcilerinin katıldığı sunumlar hazırlanacaktır. Bunun yanı sıra meclisteki bu sorunun farkındalığını artırmak için, hükümet yetkililerine sunmak üzere soru önergeleri hazırlanacaktır. Bazı acil konular için altı ayda bir soru önergelerimizi ve raporlarımızı gereken yerlere sunmayı hedeflenmekteyiz.
Sığınmacı Projesi Ankara Ofisi
Necatibey Caddesi No: 82 Daire:11-12 (6. Kat) Demirtepe – ANKARA
Tel: (90 312) 230 35 67-68
Faks: (90 312) 230 17 07
E-mail: tihv@tihv.org.tr
Sığınmacı Projesi Van Ofisi
Hastane 2 Caddesi Göksoy İş Merkezi Kat:3 No:17 Merkez – VAN
Tel: (90 432) 215 47 21
Faks: (90 432) 215 47 24
E-mail: van@tihv.org.tr
